So isch es gsy, lang isch es här, ds Müeter- u Chinderheim Hohmad z Thun
So isch es gsy, lang isch es här, ds Müeter- u Chinderheim Hohmad z Thun
Es isch dennzumal nid dr Bruuch gsy, Chind z frage, ob si welli oder nid. Es isch eifach bestimmt worde. Aber mier hi welle.
Text: Ilse Vögeli
Wär, vo öich Froue u Manne wo di Gschicht läse, möge sech ächt no a d «Hohmad-Ching» bsinne? Vor öppe füfzg Jahr sy si e Begriff gsy i der Gägend. Me het se gkennt, we si sy ungerwägs gsy. Di Chliine i de Wisa-Gloria-Wäge, di Grössere i de Liiterwägeli. D Schüelerinne, wo im Hohmad zu Söiglings- u Chinderpflegerinne sy usbiudet worde, hi se betröit u begleitet uf ihrne tägleche Spaziergäng. Di Ching bruuche frü- schi Luft u nöii Ydrück, isch e wichtige Punkt i der Philosophie vom Huus gsy. Di chlyni Tschuppelete isch uf em Spaziergang i Bon- stettepark zu de Änte u Schwän, i Park vom Gwattzäntrum, düre Waud a See. Oder de het me se uf em grosse Rase im Hohmadgarte gseh spile, desume springe, het se ghört lache u göisse.
Afangs de Sächzgerjahr han i aus jungi Wuche-, Müeter- u Chinderschwöschter zwüü Jahr d Wöchnerinnestation im Hohmad gleitet. D Wöchnerinnestation isch im obere Stock gsy. Dert hi mer o es paar Privatbett gha für d Frouenärzt, wo ihrer Wöchnerinne vo Thun u der Umgäbig zur Geburt i ds Hohmad brunge hi. Di Froue hi ne wiukommene finanzieue Zuestupf für ds Huus bedütet.
Im Ärdgschoss sy d Söiglinge u di grössere Ching bis vierjährig vo de ledige Müetere dehiime gsy. Im ganze hi mer Platz für föifedrissg Söiglinge u Chlyching gha. Derzue sy Bett zur Verfüegigi gstange für di Froue, won es paar Wuche vor der Geburt sy zuen is cho u nachhär aus Müetere während de sächs Wuche Wuchebett sy bblibe. Si sy vo Fachpärsone, de Hebamme, der Frouenärzti u vo de Pflegende betröit u berate worde u hi im Huushaut, ir Chuchi u ir Lingerie mit- gschaffet, was sie hi chönne u möge. Si hi in ere schwirige Zyt vo ihrem Läbe i mene gschützte Rahme ihrer Ching chönne ustrage u gebäre.
Di Froue sy us aune soziale Schichte cho, hi zum grosse Tiiu näbscht ihrem Ching es schwärs Schicksau mit sech triit. Sy doch le- digi Miitschi, wo sy schwanger worde, für d Familie e Schandfläck gsy u si sy vo der Gseuschaft verachtet worde. Bis i d Achtzgerjahr vom zwänzigschte Jahrhundert hi d Froue keni Rächt gha. D Ufklärig isch denn, o i sogenannt normale Familie, uf en es Minimum beschränkt gsy, wenn überhoupt. Armi, chinderrychi Familie, wo ne ds Gäud gfääut het für auui Ching z ernähre, hi di Eutischte i Pflegeplätz ggä oder müesse gä, oder hi se verdinget bi Buure oder angerne aagsehne Familie.
Di jüngschti Mueter, wo mer i dene Jahr im Hohmad hi gha, isch aus Zwöufjährigi bim e Buur verdinget gsy u vom Chnächt gschwängeret worde. Si het gly druuf zu üs i ds Heim chönne cho. Di Manne het me viiufach nid chönne zur Rächeschaft zie. Si hi dene Froue, gägen es myggerigs Schübeli Gäud u Drohige, ds Verspräche abgno, der Name vom Vatter z verschwige. Hi si ke Gäud gha, so hi sech di Manne us em Stuub gmacht. Di Miitscheni sy mängisch am Verzwyfle gsy. Nume si sy zu Schuudige u Gstrafte worde u vo de Behörde bevormundet, aus dumm, liederlig oder sogar aus Huere gstämp-
let gsy. D Ching sy ne wäggno u versorget worde. D Behörde his nid wöue wahr ha, dass di Miitschi vo ihrne Fründe schmählech sy verlah worde, wo si gmerkt hi, dass si schwanger sy. Mängisch sy si sogar vom e Meischter vergwautiget worde.
Wes guet isch ggange, het di ledigi Mueter i dene sächs Wuche im Müeter- u Chinderheim e Beziehig zu ihrem Chingli chönne ufboue, het e Pflegeplatz u wider en Arbiit gfunge. Angeri hi aues abglehnt, ds Ching u ds Stiuue; mängisch nid e mau aaluege nach der Geburt hi si das Gschöpfli wöuue, wiu se ds Lä-
be so hert enttüüscht het. Für die Ching het de d Armefürsorg en Adoptivplatz gsuecht. D Trennige vo de Müetere u ihrne Ching
hi gäng schwäri Wunde für beidi Syte hingerlaa.
Müetere hi nach em Wuchebett jederzyt Bsuechsrächt gha. D Ufgab vo üs Pflegende isch gsy, di Ching sorgfäutig z pflege, z ässe gä, se z beobachte, se i ihrer ganze Entwicklig z fördere u ne viiu Liebi z gspüüre z gä. Mi het mit ne gsunge, gspilt, turnet, brichtet, het ne Zyt gschänkt u isch ne Mueterersatz gsy, sowit das überhoupt isch müglech gsy. U mängisch het i der Zyt e Mueter, wo ihres Ching zersch abglehnt het, no ne Fade zuen ihm gfunge u het mit ihm Glücksmomänte chönne erläbe. Für körperlech oder psychisch behindereti Ching isch es schwär oder nid müglech gsy, e Pflege- oder Adoptivplatz z finge. Di Ermschte vo den Arme hi, nach vier Jahr im Chinderheim, ihres räschtleche Läbe i me Asyl Gottesgnad müesse frischte. Waiseching, Ching us chinderryche, arme Familie oder Ching, wo niene hi söuue sy, wo eifach z viiu sy gsy ir Gseuschaft, sy im e Chinderheim blibe, bis si vo der Fürsorgebehörde aus Verdingching i ne Familie sy platziert worde. Das hiisst, si hi i der frömde Familie ihre Ungerhaut meh oder minger müesse verdiene, si sy bruucht u missbruucht worde u hi viiufach scho aus Sächsjährigi müesse wärche wi Chnächte u Mägd. D Kontroue im Fürsorge-, Pflege- u Verdingchin-
derwäse isch schlächt gsy. Behörde u Ämter sy überforderet gsy u derdür unmönschlech, ungrächt u gfüeulos vorgange mit dene Verdingching u ihrne Eutere. Me het se aus e mingerwärtigi Sorte Mönsche aagluegt u o derna behandlet. Um ihres körperleche Wou u ihres Seeleläbe het me sech nid gwüsst z kümmere. Me het no nüt vo Chinderpsychologie gwüsst.
Ds Pflegepärsonau u d Schüelerinne sy im Hohmad intern gwohnt. Di Verantwortleche sy so jederzyt abrüefbar gsy, o Znacht. Mir sy dür das Zämeläbe zu re Aarbiits-, Läbes- u Husgmeinschaft worde u hi gluegt, das mer guet sy uscho zäme. Mir hi ir Mittagsstung bim Gaffi brichtet, Fröide u Sorge beredt u Problem gluegt z löse. So hi mer o mit mängem iigete Chnorz chönne zrächt cho. Mir hi zäme Feschtli gfyret u Usflüg gmacht.
Iinisch a me freie Tag sy mer üsere viere am Morge am föifi gstartet mit eme Taxi uf Oberstocke. Dert het üsi Wanderig uf ds Stockhorn aagfange. Ueche über Wiiden, der sänk-
rächte Nordwang vom Stockhorn zue. Die hi mer umrundet u sy über Feusblöck gchlätteret. Es isch e strängi u fasch hausbrächerischi Tour, aber e wunderschöne Ufstiig gsy. Ke Mönsch isch is begägnet, nume es Gemschi isch dervoggumpet u ne einsami Dohle isch us eme Feusspaut ufgfloge.
Churz unger em Gipfu sy mer i der Sennhütte bim Senn zu Gaffi, Chäs u Brot ygchert. Mir hi nid schlächt gstuunet, wo dä gross, blond Chüeijer nume broche dütsch het gredt un is anstatt Stockhornaupchäs holländische Edamer uftischet het. Aber scharwänzle mit junge Froue, das het er trotz der Sprachbarriere chönne. Er het is unbedingt ds Masselager wöue ziige. Bette tüei me mit der Höigable, het er gsiit. Si isch parat gstange im Egge u ds Höi uf em Lager isch scho früsch zettet gsy. Zum Zuedecke isch für jedes e Militärdechi mit em Schwyzerchrüz druff a der Fuessete gläge. Mir söue doch übernachte, är chöm de scho zuen is cho lige, für is z beschütze vor em Stockhorngeischt. Mir hi glachet, abgwunke u grosszügig uf ene betröiti Übernachtig verzichtet. Sy derfür ueche zum Gipfuchrüz di wunderschöni Ussicht ga gniesse u derna fröhlech u singend vor em Ynachte abgstige u gäg em Hohmad zue.
Dert, wo di Sennhütte gstangen isch, sy hüt d Bärgstation vor Siiubahn u ds Restaurant.
Im Summer het di ganzi Husgmeinschaft Gartefeschtli gfyret mit Servelabrätle, Singe u Theäterle. Iinisch hi mer ömu d Baukonszene us Romeo und Julia ufgfüert. Es angersch Mau isch es d Chindersymphonie gsy mit Klavier, Triangle, Trümeli, Zimble u Gyge. O d Wiehnachte isch gäng es grosses Fescht gsy mit Chrippespiiu, Singe u Musiziere. Iini vo de Husmüetere het d Maria gspiut u ihres Chingli het dörfe ds Jesus-
ching sy. Di drü- u vierjährige Ching hi di himmlische Heerschare dargsteut, mit wysse Spitzeröckli u guudige Flügeli. Ds Pärsonau het d Hirte, ds Vouk u d Chünige gmymet. Mit viiu Yfer u Fröid sy i de Advänts-
wuche Goschtüm, Chrone u Gulisse baschtlet worde.
Im Dezämber 1948 sy vo der UNO di augemeine Mönscherächt erarbiitet u für aui Staate verbindlech er-
klärt worde. Ir Schwyz isch es o no ne Zytlang ggange, bis me gmerkt het, was di Mönsche-
rächt iigetlech bedüte. Ersch i de 1960er Jahr isch ds Patriarchat i üser Gseuschaft dür die verbriitete Jugendrevolutione u d Kämpf für Freihiit, Säubschtbestimmig u
Glychberächtigung ufglöst worde. Jetz het sech für Mingerhiite, zu dene hi Froue u Ching ghört, e nöii Gseuschaftsornig aafa entwickle.
1965 isch im Hohmad punkto Geburte es Spitzejahr gsy, dreihundert Geburte het ds Hohmad denn verzeichnet. Zäche Jahr speter syn es nume no achtzähne gsy. Mit däm Wandu, mit nöie Ysichte u Erkenntnis, zum Byspiiu dür ds Stimm- u ds Waaurächt vo de Froue u mit der Erfindig vo der Antibaby-
piue, het sech d Ystellig zu der ledige Mueter, d Wärtschetzig u der soziau Status vo der ledige Frou o ggänderet. Em Müeter- u Chinderheim Hohmad sy ursprünglechi Ufgab isch dermit erfüut gsy u es isch 1978 gschlosse worde. Hüt isch ds Hohmad e
chirurgischi Privatklinik.
Ilse Vögeli
Ilse Vögeli, geboren 1935, wuchs in der Mühle Biglen auf. Ausbildung zur Säuglings- und Kinderkrankenschwester. Sie arbeitete in der Schweiz, Frankreich und Italien sowie später als Lehrerin an der Kinderkrankenpflegeschule Elfenau in Bern. Sie lebt seit 1977 in Grosshöchstetten.
(Bild: Berner Landbote)