Iha e Goldruetestude gha. Si isch mer im Garte fürigi worde, drum han i bim Brüggli nide es Loch ggrabe u die Goldruetestude dert- häre gsetzt. E ganze Summer lang han i mi dranne gfröit. Wohl, die macht sich dert guet. Ganz guet. Viel besser wäder im Garte. Si chunnt meh zur Gältig u o Biijeni hi se gfunde. Dass si nid derhar ghyt, han i se am Brüggliglender ufbbunde.

Im Herbscht bin i amene schöne Tag im Garte gsy. Ha e chli nahigholt, was im Summer isch bblibe lige. Es isch mer guet ggange, wie geng, wen i e chli im Garte cha chrättele. Uneriinisch stiit e Ma am Gartezuun. I ha ne vorhär scho bim Brüggli nide gseh gha, u das hätti mi sölle stutzig mache. Aber wien i eso bi, i ha gsinnet, dem gfalli die Goldruete o. Er het ggrüesst u i o. Ja, er higi äbe grad gseh, da bim Brüggli sygi e Goldruetestude. Är sygi Beuftragte, nidyhiimisch Pflanzi z entferne. Cha mes o chly weniger gsatzlich säge? «Ja… aber…», han i gstotteret, «…die Goldruete het scho d Schwiegermueter u dere ihri Schwiegermueter gha u die macht sich doch dert guet u richtet imu gwüss ki Schade aa.»

Das sygi äbe e kanadischi Goldruete, wo di yhiimische Pflanzi tüeje verdränge. «Aha, verdränge!» E kanadischi! Ja, jtz begriffen is. Das isch öppis Amerikanisches. Mier hi ja süsch afe dewäg viel amerikanisches Züüg, da erliidets mi Goldruete nid o no. Cheme d Härdöpfle u ds Mais nid o vo Amerika, oder bin i da lätz? Nei, i gluube gwüss, Kolumbus het das Züügs vo Amerika bbracht. U Halloween u all dä Zouber, wo mier i üser Chindhiit no nüt hi gwüsst dervo? Alz importiert! I has gar nid sövel gärn, we mier geng öpper siit, was i mues u was guet oder nid guet isch.

Wär garantiert mier, dass dä, wo mier das siit, rächt het? Wohär wiiss dä, was guet u was nid guet isch?  I bi mier scho bewusst, dass i mengs nid richtig mache. Grad bim Umwältschutz we durchus no Luft nach obe. Da symer imel o no umi die schwarze Schwän vom Thunersee i Sinn cho. Di hi furt müesse. Di passe nid hiehäre. Wär wiis hüt no, was hiehäre passt u was nid? Global deeche, lokal handle.

I hätti igetlich o ganz ischchalt chenne säge: «U de, wo isch ds Problem?» Was i natürlich nid gmacht ha. We öpper zu mier höflich isch, so bin is i dr Regel o. Also hi mer dä Disput höflich beendet u der Abgesandte het mi Goldruete meh oder weniger liebevoll entsorget. Ersch hindernahi han i mi gergeret. Was giit jtz dä mi Goldruete aa? Guet. I bi sälber tschuld. Das isch jtz ki gueti Idee gsy, die derthäre z setze. Aber die het ja immerhin – nu guet, nid grad uf mym, aber doch uf üsem Land bblüehjt. Jtz han i äbe ki Goldruete meh. Das wee ja nüt Schwirigs, dere umi iini zuehe z tue. De Bahngleise nah vo Oey gäge Wimmis hets öppe gnue. Äbe, dert gseht me o, was die cha aarichte. 

My Schweschter het mer voll Früüd erzellt, si higi jtz e Diemtigtalrose gsetzt. Me chenni irgendöppis im Garte useloche (also öppis nid Yheimisches) u uf Gmiin bringe, de ubercheme me e Diemtigtalrose. Gratis. «Hoffetlich bisch de nid enttüscht, die het de mit Rose wenig z tüe.» «Ja werum miinsch?» «Wiels e gwöhnlechi Buttlestude isch.» «Ja allwäg! Das isch e Rarität!» «Ja allwäg! Gang lue iis uf d Gisseggalmi, dert chasch si mehje, wet grächte Werchzüüg hesch.» Si hets nid ggluubt. 

E ächti Diemtigtalrose isch wyss, eifach e wyssi Hundsrose. Nid emal rosarot oder pink. Nume d Buttli dranne sy im Herbscht züntrot, äbe wie Buttli sy. Wunderschön. De Heg nah störe di niemer u me cha sich richtig fröie dranne. E Hagebuttestruuch. Es Hagröseli isch doch öppis Schöns. Es gäbi sogar Lüt, wo säge, Diemtigtalrose higi e feine Roseduft. I chennti das jtz nid säge, aber i wiis ja nid, ob uf my Nase Verlass isch.$

Mier hi dehiime o es Hagröseli am Gartezuun ghäbe, aber das het de wenigschtens roserot bblüehjt. All Ustag öppe e Wuche. Also i ha nüt gäge Diemtigtalrose. Sicher nit! Imu fasch nüt, we si uf em Wiidland nid grad d Uberhand hi. Süsch mues me si halt zruggschnyde. Schwente siit me dem im Diemtigtal. Sy ganz Wiidflächeni dervo uberwuecheret, so hilft o dr Name Diemtigtalrose nüt meh. Da hilft nume schwente. We die ame Ort ungstört cha wuchere, da chunnsch nid meh derdür. Aber Diemtigtalrose isch gschützt, derby cha die sich doch eso guet sälber wehre. 

I hätti scho lang, scho ewig lang gärn nebem Huus e Schmetterlingsflieder gha. Aber won i ha gläse, das sygi nid e yhiimischi Pflanze, han i gsinnet, dr Ufwand lohni sich nid. Guet, i cha ja o e ganz gwöhnliche Flieder setze. Di sy de o sehr schön, no fasch schöner. I ha mi umgschouet. Das cha ja nid eso schwirig sy, e Ableger z ubercho.

Entwäder bin i z wenig rabiat uf mys Vorhabe los, oder es isch äbe glych schwirig. Ha, dä vermag i de no z chuufe, han i gsinnet u aagfange, d Bluemekatalög erläse. U dert han i zwüsche me russische u emene kanadische Flieder chenne useläse.

I ha no gärn eso allergattig Gwächs. Im Herbscht gseht mes albe um ds Huus um. Mengisch e chli e wildi Pracht! I schrysse jedes Jakobschrüzchrutstüdeli us, wiel i wiis, wie giftig das für ds Veh isch. I mache e Boge um jede Bäreklau, i ha ds Springchrut nid sövel gärn u e Ambrosia han i nume afe uf Bilder gseh. 

I bi ganz derfür, dass me di yheimischi Founa u Flora schützt, aber ubertrybe wi mers de nid grad.

Burestolz, gluuben i, het me dene gälbe Dahlie-ehnliche Blueme gsiit, wo i mier geng Chindhiitserinnerige wecke. Dehiime im Riedli isch eso e Stude im Garte nebem Biijehüsi gstande. Guet, i gib es zue, es isch e chli es Gstüüd gsy, wo gäre ubere Bode us ghanget isch, we me se nid geng u geng ummi ufbbunde het. Aber di gälbe Bluemi hi äbe de Dahlie ggliche u tuuche mi eifach no hüt schön, o i dr Vase. U äbe, si wecke i mier Chindhiitserinnerige; i gluube zlöscht, di gfalle mier destwäge. «Aha. Du miinisch Topinambur?» «Nei, miine i äbe nid.»

I ha gsuecht u gsuecht i Bluemekatalöge u im Internet. Die het me doch früehjer z Zwüscheflüeh schier i jedem Garte gseh. Es isch lang ggange, aber jtz han se endlich gfunde. Z Zwüscheflüeh, wo albe di Poscht isch gsy u jtze Beckery isch. Hinder, wo me zuehi giit, im Gärtli. Rächt e grossi Stude han i dert im Herbscht gseh, u i gluube, we Poscht Klaus de das Gschichtli list, git dä mier sicher es paar Ableger. Yhiimischi.