D Rösa - backup
Das syg nen doch no nie vorchon, dass mu es Chuohli uf em Zügli uusfüöhri, hei s gmeind.
Text: Heinz Häsler
Eis es Ustigs ischt er für en Grossätti uf en Märt na nem Chuohli uus. Der Grossätti müötterlichersyts, wan ischt Zimmermaan gsyn, hed vom Veh nid vil verschtanden. Är hed aber geng o es Chuohli ol zwei ghäben u mmier hei si den geng zäme ghirted. Desmalets hed er Drätti der Chouf la mmachen. Wan am Aaben der Grossätti ischt i Schtall chon u di nüwwi Chuoh hed gsehn näb em «Tschägg» schtahn, ischt da nid vil Rüöhmmes gsyn. Si ischt zwar uber un uber bravi gsyn u schtarchi in Beinen. D Huut hed o jedesmal en grossa Rumpf ggän, wa sa der Grossätti – wien o d Händler s es alben hei gmacht – mit dem Tuummen un mit dem Zeigfinger ubren ganze Llyb an es paar Orten hed gchlemmt. Aber gfallen hed s mu glych nüd: D Horen unglychlegi, ds rächta ahagchrümmts, dass’ fascht ischt i ds Oug inhi gwachsen – es paar Jahr schpeter hei mmer müössen der Schpitz absagen – u ds Uuter zwenig gadrets.
«Was zum Tonder bringscht mer da?» hed er bbrummled. Drätti hed er nid chönnen druusbringen: «Wart jetz numen, bis dass die ds Chalb vo rra hed, die gid eis Schöpfa Milch!» Un e so isch gsyn. Uuusgänds Hornig hed «der Gäbel», wien i nen ha touft, gchalbred. Schon na nes paar Tagen hed er ds zäche llytrig Milchmälchterli gfülld un ischt für mengs Jahr en guoti Milchchuoh gsyn. Sys erscht Chälbschi, es Chüöhli, hed der Muotter nahgschlagen un nid uusgsehn, dass eis e Schönheit gäb. «Öppa mit mu zum Metzger!» ischt der Grossätti scho fascht dezidierta gsyn. Drätti hed s anders gsehn. Das mälchi den no besser wan der «Gäbel», hed er gseid. Ja nu, de söll är s es nähn. Z gän bruuch er mu nüüd derfür, hed der Grossätti etschiden. Un umhi hed Drätti rächt ghäben. «Ds Rösi» ischt je elter je meh zun er «Röse» worden, zun em gähjen, ullydigen u fälige Chuohli, wa si chuum mid en em andren hed vertragen u si nid hed ergän, bis dass si schon im erschte Summer an Breitlouenen hed es Horen abgschtochen. Aber Milch hed das ggän! Da han i mi de gmeind, wen i mit dem Ätti ha chönnen ga mässen.
ha schon eis erzelld, dass all Samschtig geng zwee Bbuuren an Breitluoenen müösse vo jeder Chuoh ga d Aabenmilch u d Suntigmorgenmilch wääggen. Mu bruucht die Määs, für im Herbscht chönnen der Chäs u der Anken z rächnen, wa s en er jede Chuoh ziehd. I han albe chuumm mögen erwarten, bis dass «d’Rösa» ischt an der Reihe gsyn. Wen der Schweiger ischt us em Schtall anha i d Hütta chon, mid en em halbvollen Mälchterli in der Hand, han i ghoffed, dass das nid öppa d Milch von üüser Chuoh syg. Äs ischt mer vellig e Schtein ab em Härz, wen er den hed zum Tiisch anha gseid: «Chnächt Hanse Möüsa!» Wen er den na nem Raschtli umhi mit der Mälchtren ischt erschinen, wan der Schuumm vellig ischt ubre Rrand uberghijd un hed zue mmer anha glached: «Öüi Rösa! I ha sa no nid alli» , den isch mer der Chamme gwachsen. I han dem Schweiger nid Oug verzogen, bis dass d Milch ischt i Chessel under der Waag gläärti gsyn. Der Bbuur, wan o mit dem Ätti hed gmässen, hed der Chessel mid eir Hand ghäben u mmit dem Tuummen von der andren ds Gwicht an der Waagschtangen geng wyter u wwyter uusi trückt. Eh, hed das mier wohl tan! Hinna dryn teichen i mengischt, wien a wenig, dass i dennzumal ha chönne Fröüd han u derbie zfride syn.
Das mälchi den no besser wan der «Gäbel», hed er gseid.
«D Rösa» ischt schon im erschte Summer an Breitlouenen di beschti gsyn. Wie s e so der Bruuch ischt, hei rra d Älper bim Abzüglen im Herbscht en Mälchschtuohl mid en em chlynne Tanngrotzli u papierige Rrosnen u Ggirlanden uf ds Hout bbunden. Si hed das Züg nid lang tragen. Am Schüüreggen hed si granggend, bis dass ds Grotzli ischt abghijd u glij druuf o der Riemmen vom Mälchschtuohl hed lan gahn. Nahär hed si en grediuusi Ggump gmacht un ischt den andren nahigschprungen, wa scho syn underwägs gsyn für das aha.
Heniden ischt du bim Mälchen no e Tanz losgangen. Schon der Schweiger hed gseid, är syg der einzig, wan das Chuohli chönn mälchen. Wen en andra under s es gang, su schläj das uus. Wa jetz Drätti am Aaben ds erscht Mal mit dem Mälchschtuohl zuohi ischt un hed ds Mälchterli zwüsche d Chnöü gchlemmt, ischt d Rösa o an inen nimmen gwaneti gsyn. Si hed zwei, drij Mal uusgschlagen un aafa schwanzen u preicht Drätti vollschmeis in es Oug. Menga andra wä jetz drunder fürha un hätt sa mit en em Schuoh ol mid en em Schtäcke probierd zun der Räson z bringen. Drätti hed nume gseid: «Schäm di, Rösa!» u ra süüferli a ds Uuter greckt. Ds Chuohli hed zamed. Meh wan drij Wuchi lang ischt aber ds Oug rots gsyn un hed gsüdred.
Der Summer druuf un o di nächschten ischt d Rösa geng umhi di beschti gsyn uf der Alp, we si jetz ds zweit Horen schon o nimmen hed ghäben. «Ier heit ja en Geismutsch», hei mmi öppa Buobe probiere z zennen, wen i bin am Höüwen gsyn. Das hed mi wenig plaaged. I bi sicherra gsyn, dass si schon hei gwüsst, weli dass bschtendig am meischten Milch gid an Breitlouenen. Eis es Ustigs – d Rösa ischt du afen es alts Tschemi gsyn – hed Drätti gmeind, är truwwi ra nüümme für z Alp. Ds beschta wän, sa dem Metzger z gän. We si s doben nimmen möcht präschtieren, su hätt mu im Herbscht der Schaden. I ha mmu du aber braased u braased, bis dass er no eis mid ra e Summer hed wellen machen. Für dasuuf syg si aber nimmen, hed er etschiden. Är läj sa den mid en em Rollwagen von der Schynige Bbahn lan uohi füöhren. E so hed er s gmacht. Vinechlei zum Gfäscht von andre Bsetzren: Das syg nen doch no nie vorchon, dass mu es Chuohli uf em Zügli uusfüöhri, hei s gmeind. Drätti hed s nid gschinierd u d Rösa hed mu s danked un ischt umhi di beschti worden. Zlescht Mal. Im Herbscht nam Abzüglen isch du e so wyt gsyn.
Är gäb sa i ds Schlachthuus, hed Drätti gmeind. I chönn mu sa den hälfe jagen. Das han i aber nid begärrd. An em hilben Morgen han i d Rösa no eis törfe schtriglen u putzen. Drätti hed ra es Trychelli aaggleid un nahär der Hälsig umbbunden. Si hed nid us em Schtall wellen. «Chum Rösa, chum, mier müössen gahn zämen,» hed er ra hübschli gchötted. Äs hed mi tüöcht, är heig e chyschtregi Schtimm. Nahär sys näbem Huus ahi i d Schtrass, Drätti voruus u ds Chuohli jetz hinnen nahi. I bin hinder ds Schüürli uohi, wil ds Nachburs Fritzel näben naha ischt am Holz schyde gsyn. Där hed nid grad bruuche z gsehn, dass i brieggen. Churz vor em Zmittag ischt Drätti umhi chon. D Muotter ischt grad in Garten ga Schnittlouch reiche für i d Suppa. Am Gartenhaag hed er si gschtelld un i ha ghörd, wien er zuo rra seid: «So, das ischt jetz en Gang gsyn, wan i nid gären ha gmacht! Ds Trychelli u ds Hälsegli han i nimmen wellen hein nähn. I han beedes i d Aar uusi triben!»
Heinz Häsler
wurde in Gsteigwiler geboren. Nach Abschluss des Lehrerseminars Hofwil 1950 wirkte Häsler zuerst als Primarlehrer in Merligen, schlug dann aber eine Militärlaufbahn ein. 1961 Instruktionsoffizier der Artillerie, 1975 US Army Officers Advance Course in Fort Sill (Oklahoma), 1977 Chef der Abteilung Organisation und Ausbildung, 1981 unter Beförderung zum Divisionär Unterstabschef Planung im Stab der Gruppe für Generalstabsdienste. 1986 übernahm er das Kommando der Felddivision 3, 1988 bis 1989 war er Kommandant des Feldarmeekorps 2 und 1990 bis 1992 Generalstabschef der Schweizer Armee. In dieser Funktion leitete Häsler den Übergang zur Armee 95 ein. Heinz Häsler hat bereits zahlreiche Werke in Mundart verfasst.